Doğal Akarsularda Debinin Belirlenmesi

Abstract

Günümüzde artan nüfus, sanayileşme ve tarımsal ihtiyaçlara bağlı su talebi suyun önemini daha da artırmıştır. Bununla birlikte iklimsel ve çevresel faktörler ile yağış akış ilişkisindeki değişimler su kaynaklarının kontrolünü ve kullanımını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle su kaynaklarının, en akılcı şekilde sürdürülebilir kullanımını gerçekleştirebilmek için hem kalite hem de miktar (debi) bakımından akım özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Açık kanal akımlarında debinin belirlenmesinde en sağlıklı yöntem olan hız ölçüm metodu, yoğun emek ve masraf
isteyen zahmetli bir iştir. Bu nedenle ölçümlerde kullanılacak dilim sayısına doğru karar vermek iş yükünü azaltacaktır. Ayrıca debi hesabında gerekli olan akımın ortalama hızını belirlemek için, su yüzü hızı gibi daha kolay ölçülebilir parametreler ile arasındaki ilişkinin tespiti gereklidir.
Bu amaçla Kızılırmak nehrinin yan kollarlında seçilen 5 farklı istasyonda, 10 farklı akım şartlarında gerçekleştirilen ölçüm sonuçları ele alınmıştır. Enkesit alanları 1 ila 19 farklı dilime bölünerek her bir dilimde ölçülen ortalama hızlar ile debiler hesaplanmıştır. Dilim sayısının akımın debisine etkisi irdelenmiştir. Debinin sağlıklı olarak bulunmasında zaman tasarrufu da göz önüne alınarak enkesiti beş dilime ayırmanın yeterli olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Su yüzü hız ile ortalama hız arasındaki ilişki sorgulanmıştır. Literatürde belirtilen Ortalama hız/su yüzü hızı =0,85–0,90 katsayılarının yüksek olduğu belirlenmiştir.