Acı Kavun (Ecballium elaterium (L.) A. Rich.) Bitkisinde Kallus Kültürü Araştırmaları

Abstract

Türkiye’de insanlar birçok bitkiyi, hastalıkları tedavi etmek amacıyla kullanmışlardır. Ecballium elaterium (L.) A. Rich. (Cucurbitaceae) (Acı kavun) bitkisi de ülkemizde tedavi amacıyla kullanılan önemli tıbbi bitkilerden biridir. Meyve suyu, içeriğinde bulunan ve kukurbitasin B adı
verilen triterpenik yapıda maddeler sinüzit tedavisinde kullanılmaktadır. Kukurbitasinler sitotoksik, antitümoral, antienflamatuar, antimikrobiyal çeşitli biyolojik aktivitelere sahiptir. Ayrıca karaciğer koruyucu ve pürgatif özellikleri de bilinmektedir. Acı kavun bitkisinden kukurbitasin etken maddesinin elde edilmesini sağlayarak ülke ekonomisine katkı sağlamak, ilaç sanayine katma değer yaratmak ve bitkisel kökenli sekonder metabolitlerin üretilmesi oldukça önemlidir. Bunun için yapılacak gerek genetik mühendisliği çalışmaları; gerekse doku kültürü çalışmalarında kallus kültürü ile uygun dokuyu oluşturmak ve çoğaltmak çalışmaların en çok zaman harcanan kısımlarını oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, E. elaterium bitkisinde kallus kültürüne etki eden faktörlerin belirlenmesidir. In vitro koşullarda sürdürülebilir bir kallus rejenerasyonunun sağlanabilmesi için farklı lokasyonlardan bitkiler toplanmıştır. Eksplantların yüzey sterilizasyonunda NaOCl ve H2O2 kullanılmıştır. Kotiledon boğum, yaprak, petiol, meyve, gövde ve tohum eksplantlarının kallus kültürüne tepkisi incelenmiştir. Tohumların in vivo ve in vitro çimlenmelerine etki eden faktörler araştırılmıştır. Üç farklı sukroz dozu ve iki farklı büyüme düzenleyicinin acı kavun bitkisinde kallus
oluşumuna etkilerine bakılmıştır. En iyi sonuçlar tohum eksplantlarından elde edilmiştir. Bütün parametreler bakımından elde edilen sonuçlar, E. elaterium bitkisinde büyüme ve kallus oluşumuna çok sayıda faktörün etki ettiği sonucuna varılmıştır.