Türkiye’de Hayvansal Gıdaların Coğrafi İşaret Korumalarının Avrupa Birliği Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı günümüze kadar Türkiye’de coğrafi işaretli olarak tescillenmiş hayvansal gıdaların, Avrupa Birliği tarafından coğrafi işaret tescilli hayvansal gıdalarla oransal olarak karşılaştırılması ve Türkiye’de hayvansal gıdaların coğrafi işaret tescilinde mevcut durumun
ortaya konulmasıdır. Coğrafi işaretler; menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilen sınai mülkiyet haklarıdır. Ürüne katma değer sağlayan coğrafi işaretler bölgesel kalkınma, ürün kalitesinin korunması, üretici gelirinin artırılması, tüketicilerin kalitesini ve kökenini bildikleri ürünleri tüketebilmeleri açısından önemlidir. Avrupa Birliği (AB) tarafından şu ana kadar coğrafi işaret tesciliyle koruma altına alınan hayvansal gıda sayısı 664’tür. Bunların 244’ü peynir ve diğer süt ürünleri, 174’ü et ürünü, 164’ü taze et, 47’si su ürünü, 34’ü bal ve 1’i yumurtadır. AB tarafından ilk tescillerin gerçekleştirildiği 21/06/1996 tarihinden günümüze kadar geçen sürede en fazla sayıda koruma altına alınan hayvansal gıdaların Fransa’ya ait olduğu görülmektedir. Nitekim koruma altına alınmış toplam hayvansal gıdanın %24.55’i (163 tane) Fransa’nın ürünleridir. AB tarafından hayvansal gıdaları koruma altına alınmış önde gelen diğer ülkeler sırasıyla İtalya (109 adet), Portekiz (96 adet), İspanya (74 adet), İngiltere (46 adet) ve Almanya’dır (40 adet). Henüz AB tarafından koruma altına alınmış Türkiye’ye ait hayvansal gıda bulunmamaktadır. Bununla birlikte Türkiye’den AB’ye koruma hakkı için başvurusu yapılmış 11 ürün arasında 4 hayvansal gıda ürünü
bulunmakta olup, bunlar et ürünleridir. Oysa Türkiye’de Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli olarak tescillenmiş 18 hayvansal gıda ürünü bulunmaktadır. Bununla birlikte kuruma 51 hayvansal gıda ürünü için coğrafi işaret başvurusu yapılmıştır. Coğrafi işaretli hayvansal gıdaların üretici gelirine ve bölgesel kalkınmaya yeterli katkıyı sağlayabilmesi için üreticilerin coğrafi işaretli ürünlerin ayırt edici özelliklerine uygun üretim yapmaları, ilgili kurumlar tarafından AB’de tescil işlemlerinin yürütülmesi ve politika yapıcıların yasal düzenlemelerle coğrafi işaretli ürünlerde etkin bir izlenebilirlik, denetleme ve yönetişim sistemi sağlamaları gerekmektedir.